*: Bu yazı ilk olarak Kort Dergisi’nin 49. sayısında (Kasım 2023) yayımlanmıştır.
YAZAR: ECE ÜNLÜ (Uzman Spor Psikoloğu)
Novak Djokovic üstün teknik becerilere sahip ve spor tarihindeki en iyi “returner” olarak adlandırılıyor. Sürekli olarak optimal sağlıkta olmasını sağlamak için beslenme ve kondisyonu üzerinde çalıştı. Tenisi taktiksel olarak anlaması ve uygulaması da rakipsiz.
Geriye ne kalıyor? Tüm bu üç kısmın denetleyicisi; zihinsel taraftır.
Son 20 yılda Djokovic belki de zihinsel antrenman hakkında en açık şekilde konuşan ve bunu savunan tenisçidir ve dayanıklılık temel odak noktası olmuştur. Sırp oyuncu, zihinsel antrenmanına, önemli miktarda planlamaya zaman ayırıp bununla birlikte bilinçli farkındalığı dahil etmek için uzmanlarla çalışıyor.
Bilinçli farkındalık, insanların farkındalık odaklarını değiştirmek amacıyla bilinçli düşünce ve duygularını deneyimlemelerini sağlayan zihinsel bir beceridir. Örneğin, oyuncu bir servis kaçırırsa, zihin muhtemelen felaket senaryoları üretmeye başlayacaktır: Servis kaçırdın. Çift hata yapacaksın ve sonra servisini kıracaklar. Her puanın bir galibiyet ya da mağlubiyet olduğu teniste, bu durum kendinden şüphe duymayı tetikler. Farkındalık, oyuncuların bunun bilincinde olmalarını ve olumsuz bir tepkiden kaçınmalarını sağlar. Djokovic sözlerine şöyle devam ediyor:
“O kadar çok farkındalık çalışması yaptım ki beynim artık otomatik olarak daha iyi çalışıyor… Eskiden ne zaman bir hata yapsam donup kalırdım. Şimdi bir servis attığımda ya da bir backhand vuruşu yaptığımda hâlâ kendimden şüphe duyuyorum ama bunlarla nasıl başa çıkacağımı biliyorum.”
ESNEKLİK / DAYANIKLILIK NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ?
Djokovic bile hata yapar. Dayanıklılık hatasız performansla ilgili değildir. Elit sporlarda bu imkansızdır. Esneklik / dayanıklılık, zorluklardan sonra uyum sağlama yeteneğidir. Elit sporlarda bu zorluk küçük (bir maçta set kaybetmek gibi) veya büyük (büyük bir sakatlık gibi) olabilir.
Dayanıklılık, sporcuların zaman içinde geliştirdikleri bir şeydir ve zorlukların ve başarısızlığın olumsuz etkilerine karşı bir kalkan görevi gören zihinsel beceriler oluşturmak için çaba sarf ederler. Sporcular bu sürece, deneyimlerine dayalı bir öğrenme döngüsü aracılığıyla dahil olurlar. Duygusal kontrol, psikolojik becerileri geliştirmek için önemlidir. Bu, sonuca değil sürece odaklanmayı ve sporcunun başarısızlık tehditleri üzerinde durmak yerine performansını iyileştirmek için yapabileceği eylem alanlarına bakmasını sağlayan meydan okuma değerlendirmesini içerir.
Sporcu zorluklarla karşılaştığında elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışır. Sonuç ne olursa olsun, daha sonra bu psikolojik becerilerin nasıl işlediğini düşünürler ve dirençli sporcular kendileri için işe yarayan şeyleri daha fazla tekrarlamaya başlarlar. Zihinsel, fiziksel ve taktiksel olarak neyin işe yaradığını (hem başarıları hem de başarısızlıkları için) düşünürler ve kendilerini geliştirirler.
Djokovic bilinçli farkındalığı kullanmaktadır ve kitabında düşüncelerini “geldikleri gibi kabul ettiğini … deli gibi zıplıyorlar, ama öyle olmaları gerekiyor, sizin işiniz onların gelip gitmesine izin vermek” diyor. Djokovic’in esnekliği öğrenme sürecinin ana unsuru uyum sağlamaya açık olması. Spor psikolojisinde bu, sporcuların en yüksek performans seviyelerine doğru çalışmak için nasıl motive olduklarını ifade eder, çünkü süreçteki zorluğun tatminiyle gelişirler. Başarısızlıktan korkmazlar, aksine hedeflerine ulaşırken bunu kabullenirler.
