Sadece tenisçilerin değil, birçok kişinin de yaşayabileceği kıkırdak sorunlarını hem bir ortopedist hem de bir tenis oyuncusu olarak ele aldım. Diz sorununuz olmasa bile dizlerinizi korumanız amacı ile bilinmesinde fayda olan bilgileri derledim….
Hayatımızda önemli birçok olgu vardır. Değer, varlık ya da belki bir hobi… Bu yazıya ilgi duyan birçok kişinin de önemli hobisi tenistir. Tenis hangi seviyede oynanırsa oynansın vücudumuzun zinde, güçlü ve formda kalmasına yardımcı olan bir spordur.
Tenis oynamak için sağlıklı bir vücuda gerek duyarız. Birçok spor gibi teniste de sağlıklı vücudun en önemli kısımlarından biri, eklemlerimizdir. Her eklemimiz önemlidir ama diz eklemimizin önemi ayrıdır. Birbiri üzerinde durması pek mümkün olmayan üç kemik kaslar, bağlar (ligamentler) ve menisküslerden oluşan sadece yumuşak doku destekleri ile birbiri üzerinde durur ve çok iş yapar. Diğer yandan maalesef sorun çıkartmaya meyilli bir eklemdir.
Kıkırdak dokusu
Kıkırdak dokuları, eklemlerimizi oluşturan kemiklerimizin uçlarını kaplayan ve kemiklerimizin birbiri üzerinde kolay ve neredeyse sürtünmesiz kaymasını sağlayan 2-3 mm kalınlığında dokulardır. Adeta doğduğumuzda bize hediye edilir ve ömür boyu bu kıkırdak dokularımızı kullanırız. Normal bir eklemin nasıl hareket ettiğinin bile farkına varmayız.
Kıkırdaklarımız beyin hücrelerimiz gibi maalesef hasarlandığında kendini onarabilme ve yenileyebilme yeteneğine sahip değildir. Kıkırdak dokuları bozulmaya başladığında ise ağrı yapabilir ve hareket özgürlüğümüzü kısıtlayabilir. Kıkırdak hasarlarının derecesi, derinliği, hasarın bulunduğu yer ve kemiğin ortaya çıkıp çıkmadığı ile ağrı derecesini değiştirebildiği gibi; bu faktörlerden bağımsız olarak kişilerin dizindeki kıkırdak sorunu farklı derecelerde ağrı yapabilmektedir.
Kıkırdak sorunlarında çözümler nelerdir?
Tedavide kullandığımız yöntemler arasında egzersiz ile kasların güçlendirilmesi, fizik tedavi, diz eklemi içine yapılan enjeksiyonlar, ağızdan alınan veya cilde sürülerek kullanılan ilaçlar ve gerekirse cerrahi müdahaleler sayılabilir. Günümüzde kıkırdak onardığı ifade edilen ilaçlar için maalesef iyi haberlerim yok. Çünkü ağızdan alınan hiçbir ilacın kıkırdak onarmadığını artık iyi biliyoruz.
Tedavilerdeki temel amaç kıkırdak dokularını olabildiğince korumak, hasarın ilerlemesini yavaşlatmak, ağrıyı geçirmek ve diz fonksiyonlarını geri kazanmaktır. Maalesef kıkırdakta oluşan sorun, ilerleme eğilimindedir. Uygulanan tüm tedavi yöntemleri ile ilerlemeyi oldukça yavaşlatabilsek de durduramıyoruz. Bu bilgiler ışığında kıkırdaklarımızın değerini iyi bilmemiz gerektiğini hatırlatmak istiyorum.
Diz protezleri ve tenis
Kıkırdak sorunları bazen çok ilerlemiş olarak karşımıza çıkabilir. Bu durumda kıkırdaklar aşınır, kemikler birbirine sürtmeye başlar. Kıkırdak aşınmalarının arkasından dizde osteofit diye adlandırdığımız istenmeyen kemik dokuları oluşur ki bu durum dizlerde kireçlenme olarak bilinir. Kireçlenmiş dizlerde ortaya çıkan ağrı ve fonksiyon azalması kişinin hayatını kısıtlamaya ve özgürlüğünü elinden almaya başlayabilir.
Dizleri kireçlenmiş kişiler arzu ettikleri aktivite düzeyine çıkamıyorlar ise, sürekli ağrı kesici kullanmak zorundalarsa, gece ağrıları uyku düzenlerini bozuyorsa veya dizlerinde ileri derecede deformiteler gelişmiş ise kemik uçlarına kayganlığını ve fonksiyonunu tekrar kazanmak adına protez ameliyatları gerekebilir. Protez ameliyatları klasik yöntemlerle yapılabildiği gibi günümüzde teknolojinin hızla gelişmesi sayesinde robot yardımlı protez ameliyatlarının başarısı ve güvenilirliğini çok artırmıştır.
Robot yardımlı protezler tam (total) veya kısmi (parsiyel) olarak yapılabilir. Parsiyel protezlerde dizin sadece bozulmuş kısmına protez yerleştirilir ve en önemlisi çapraz bağlar sağlam bırakılır. Total protezlerde ise ön çapraz bağ ve gerekirse arka çapraz bağ kesilmek zorundadır. Bu nedenle parsiyel protez ameliyatları sonrasında hastalar çapraz bağların sağlam kalması nedeni ile dizlerini çok daha doğal hissederler. Her iki protez tipi ile de tenise dönüş mümkün olsa da robot yardımlı parsiyel protez ameliyatları sonrası tenis normale en yakın çözümler sunar ve her zaman önerdiğim yöntemdir. Kısacası dizleriniz kireçlenmiş olsa da tenise dönüş mümkündür.
Tenis stilleri ve diz kıkırdaklarımız
Evet, doktor gözü ile tıbbi konulardan fazlası ile bahsetmiş olabilirim; ama konuya biraz da tenisçi gözü ile bakmakta fayda var. Tenis oynarken dizlerinize az yük gelmesini istiyorsanız tenisi topuğunuzu az da olsa yerden keserek, küçük ve çabuk adımlarla oynamalısınız. Eğer tabanda kalıyorsanız, daha da kötüsü vücut ağırlığınızı topuğa veriyorsanız, taban ile koşuyorsanız, hızlı ve büyük adımlarla tenis oynuyorsanız dizlerinizi bozulmasına davetiye çıkartmış olursunuz.
Düşünün, bir ayağınız havadayken ve diğer ayağınızın tabanınıza yük vermişken yön değiştirme hareketi yapıyorsanız dizinize çok fazla torsiyonel yük gelmesine ve diz sorunlarının başlamasına neden olabilirsiniz.
Kort zemini ve diz kıkırdaklarımız
Peki kort zeminlerinin diz kıkırdakları üzerine etkisi var mıdır? Genç kıkırdaklarınız, güçlü ve çabuk kaslarınız, doğru stiliniz varsa her zeminde sorunsuz oynayabilirsiniz. Hobi tenisçisi iseniz, kaslarınız yeterince hazır değil ise ve 40 yaşını geçmişseniz size ayakkabınızın kayabildiği toprak tenis kortlarını tavsiye ederim. Toprak kortlarda dönerken, yan toplara giderken ve ani duruşlarda ayakkabınızın kort zemininde kayması adeta sigortanın atması gibidir. Bu hareketlerde kıkırdaklarınıza gelmesi olası kaslama ve torsiyonel güçler toprak zemin nedeni ile en aza iner, dizlerinizin ağrıması ve bozulması önlenmiş olur.
Sert kortlarda durum tersinedir. Dizlere daha fazla torsiyonel ve makaslama gücü gelir ki, kıkırdakların bozulması çok daha olasıdır. Tartan kortlar sert kort etkisi gösterdiği gibi halı üzerine yeterince atılmış kumla oluşturulan kortlar da toprak kort etkisi gösterir. Tenis oynarken dizlerimize gelmesi olası bir başka güç ise kompresif güçlerdir; ki bu güçler zıplayıp yere düşerken ortaya çıkar. Bu yüklerden gerçek anlamda kurtulmanın yolu ise altı toprak olan gerçek toprak kortlardır. Sert kort üzerine yapılmış toprak kortlar kompresif güçleri yeterince ortadan kaldırmaz.
Menisküs yırtığı ile tenis
Menisküs yırtıklarının da birçok çeşidi vardır. Menisküs yırtıkları olan birçok tenisçi vardır. Kiminin dizi ağrı yapar ve şişer, kimilerinin dizi pek rahatsız değildir. Ama yırtılmış menisküs dokusu her zaman kıkırdakların bozulması için önemli bir neden olabilir. Menisküs yırtığı olan tenisçiler eğer cerrahi tedaviyi tercih etmiyorlar ise dizlerini doktorları ve MR incelemeleri ile kontrol altında bulundurmalarını önemle tavsiye ederim.
Ağrılarınızın üzerine gitmeyin
Normal diz ağrımaz, şişmez ve takılmaz. Bu semptomlarınız var ise dizlerinizi kontrol ettirin ve özellikle ağrılarınızın üzerine gitmeyin. Dizlerinizde bir şeyleri bozuyor olabilirsiniz. Her diz ağrısı kıkırdak sorunu ve menisküs yırtığı değildir. Dizinizde basit ödemler ve tendon sorunları gibi çok önemli olmayan sorunlar da ağrı yapabilir. Bu nedenle diz ağrılarınızı ertelemeyin ve doktorunuza danışın.
Fizyolojik sınırlarınızda spor yapın
Hepimizin bir kapasitesi vardır, buna fizyolojik sınır diyebiliriz. Eğer hobi tenisçisi iseniz maksimum sınırlarınızın yüzde 60-70 kadarı ile tenis, kondisyon ve güçlendirme antrenmanlarını eksik etmeden haftanın en az iki günü sürekli olmak şartı ile spor yapın. Eğer üst düzey tenis oynuyorsanız haftanın 6 günü tenis oynamanız ve kondisyon antrenmanları yapmanız gerekir.
Zayıf kaslar, aşırı yüklenme ve aşırı tekrar eklem sorunlarını beraberinde getirir.
Hepinize sağlıklı dizler ve keyifli tenisler dilerim.
*: Bu makale ilk olarak Kort Dergi’nin 31’inci sayısında yayımlanmıştır. Dergimizi Turkcell Dergilik ve Türk Telekom e-dergi uygulamaları üzerinden de indirebilirsiniz…
